Atatürk Üniversitesi

Atatürk Üniversitesi’nin tarihçesi, Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün Doğu Anadolu’da büyük bir üniversite kurulması vizyonuyla başlayan bir sürecin hikâyesidir. 1 Kasım 1937'de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki konuşmasında Atatürk, Doğu Anadolu’da bir üniversite kurulmasının gerekliliğini vurgulamış ve bu doğrultuda çalışmalara başlanması talimatını vermiştir. Ancak, Atatürk'ün vefatının ardından bu çalışmalar bir süre askıya alınmıştır.

1950 yılına gelindiğinde, 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Meclis’in açılış konuşmasında bu projeyi tekrar gündeme getirerek Doğu Anadolu’da bir üniversitenin kurulmasının önemine dikkat çekmiştir. Bayar’ın önerisi üzerine 2. Menderes Hükümeti projeyi resmi programına alarak, Milli Eğitim Bakanlığı’na Doğu illerinde bir yüksek öğretim merkezi kurulması konusunda bir komisyon oluşturulması talimatını vermiştir. Üniversiteler bürosu aracılığıyla üniversite rektörlüklerine gönderilen yazıda, “Doğu illerinde bir yüksek öğretim ve kültür merkezi oluşturulması” konusunda görüşleri almak üzere bilim komisyonlarının kurulması istenmiştir.

1951 yılında bu yönde atılan adımlarla, dönemin üç üniversitesinin senatolarınca seçilen 15 bilim insanından oluşan bir Bilim Komisyonu kurulmuştur. İlk toplantısını Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri başkanlığında gerçekleştiren komisyon, Doğu Anadolu’da yapılacak inceleme gezisine karar vermiştir. Bu inceleme gezisinde Cumhurbaşkanı Celal Bayar da heyete eşlik etmiştir.

Komisyon; Van, Elazığ ve Diyarbakır’da incelemelerde bulunurken, Erzurum halkı da bu gelişmeleri yakından izlemekteydi. Heyetin Erzurum’u ziyaret etmeyebileceği söylentileri üzerine, Erzurum Valisi Cemal Göktan bir telgraf çekerek Cumhurbaşkanı Bayar’ı ve heyeti Erzurum’a davet etmiştir. Göktan’ın bu girişimi sonucunda Cumhurbaşkanlığı Başyaveri Nurettin Alpkartal’dan, Cumhurbaşkanı’nın Erzurum’a gelemeyeceği ancak heyetin uçakla Erzurum’a gönderileceği haberi gelmiştir.

Erzurum halkı ve yerel yönetim heyeti büyük bir coşkuyla karşılamıştır. Heyet, Erzurum’un kültürel, nüfus yapısı ve stratejik önemi hakkında detaylı bilgilendirilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı Reşat Tardu başkanlığında düzenlenen toplantılarda, Erzurum’un tarihinden şehrin nüfusuna, askeri öneminden kültürel yapısına kadar birçok konu detaylandırılmış, üniversitenin bölgeye sağlayacağı katkılar tartışılmıştır.

Ertesi gün, Ordu Kumandanı Nurettin Baransel Paşa, heyeti askeri karargâhta ağırlamış ve üniversitenin kurulmasının bölge savunması ve güvenliği açısından önemini, haritalar üzerinde yaptığı detaylı bir anlatımla vurgulamıştır. Bu ziyaretler sonucunda Erzurum’da üniversite kurulması konusunda ortak bir fikir birliğine varılmış ve bu önemli proje somutlaşmaya başlamıştır.

Sonuç olarak, Atatürk Üniversitesi'nin kuruluş hikâyesi, Cumhuriyetin eğitim ve kalkınma hamlesinin Doğu Anadolu’ya yansıyan önemli bir ayağı olarak şekillenmiştir. 1957 yılında Erzurum’da faaliyete geçen Atatürk Üniversitesi, bugün Doğu Anadolu'nun en köklü ve saygın eğitim kurumlarından biri olarak bölgenin bilim, kültür ve gelişimine katkı sağlamaya devam etmektedir.