Kimya, maddelerin özelliklerini, bileşimlerini ve değişimlerini inceleyen bir bilim dalıdır. Kimya formülleri, bu bileşimleri ve reaksiyonları matematiksel olarak ifade eden araçlardır. Bu nedenle, kimya formüllerini öğrenmek ve sınavlarda etkin bir şekilde kullanmak, kimya derslerindeki başarının anahtarıdır.
Kimya Formüllerinin ÖnemiKimya formülleri, maddelerin nasıl etkileşime girdiğini ve bu etkileşimlerin sonuçlarını anlamamıza yardımcı olur. Bu formüller, kimyasal reaksiyonların dengelerini, hızlarını ve enerji değişimlerini hesaplamamızı sağlar. Ayrıca, formüller sayesinde karmaşık kimyasal denklemler daha basit ve anlaşılır hale gelir. Kimya formüllerinin doğru bir şekilde öğrenilmesi ve uygulanması, laboratuvar çalışmalarında ve sınavlarda büyük avantaj sağlar.
Bu Kılavuzu Etkili Kullanma YöntemleriBu kılavuz, kimya formüllerini konu başlıklarına göre düzenli bir şekilde sunarak öğrenmenizi ve sınavlara hazırlanmanızı kolaylaştıracaktır. Her bir konu başlığı altında, ilgili formüller ve bu formüllerin nasıl kullanılacağına dair örnekler yer alacaktır. Bu kılavuzu kullanırken, formülleri anlamaya ve ezberlemeye çalışın. Ayrıca, formülleri uygulamalı sorular üzerinde kullanarak pekiştirin.
1. Kimyasal Reaksiyonlar
Kimyasal reaksiyonlar maddelerin farklı maddelere dönüşmesini ifade eder. İşte bazı temel reaksiyon türleri:
a) Hızlı Yanma Reaksiyonu
Bir hidrokarbonun oksijenle reaksiyona girerek karbondioksit (CO2CO_2CO2) ve su (H2OH_2OH2O) oluşturduğu reaksiyondur. Bu reaksiyon ısı ve ışık açığa çıkarır.
Genel Formül:
CxHy+O2→CO2+H2OC_xH_y + O_2 \rightarrow CO_2 + H_2OCxHy+O2→CO2+H2O
CH4+2O2→CO2+2H2OCH_4 + 2O_2 \rightarrow CO_2 + 2H_2OCH4+2O2→CO2+2H2O
b) Nötralleşme Reaksiyonu
Asit ve bazın reaksiyona girerek tuz ve su oluşturduğu kimyasal reaksiyondur. Günlük hayatta mide asidinin giderilmesinde bu reaksiyondan faydalanılır.
Genel Formül:
Asit+Baz→Tuz+SuAsit + Baz \rightarrow Tuz + SuAsit+Baz→Tuz+Su
2. Mol Kavramı
Mol, kimyada madde miktarını ifade etmek için kullanılan temel bir birimdir. Bir mol, 6.022 × 102310^{23}1023 (Avogadro sayısı) kadar atom, molekül ya da iyon içerir.
a) Mol Sayısı (nnn) Hesaplama
Mol sayısı, bir maddenin kütlesi (mmm) ile molar kütlesi (MMM) arasındaki ilişki ile hesaplanır.
Formül:
n=mMn = \frac{m}{M}n=Mm
Açıklama:
nnn: Mol sayısı
mmm: Maddenin kütlesi (gram)
MMM: Maddenin molar kütlesi (g/mol, Periyodik Tablo'dan bulunur)
3. Çözelti Hazırlama
Çözelti, bir maddenin başka bir madde içinde çözündüğü karışımdır. Molarite (MMM), çözelti derişimini ifade eder.
a) Molarite (MMM)
Bir çözeltideki çözünen maddenin mol sayısının, çözeltinin hacmine oranıdır.
Formül:
M=nVM = \frac{n}{V}M=Vn
Açıklama:
MMM: Çözeltinin molaritesi (mol/L)
nnn: Çözünen maddenin mol sayısı
VVV: Çözeltinin hacmi (litre)
4. Gaz Kanunları
Gazların basınç, hacim ve sıcaklık ilişkisini açıklayan temel formüllerdir.
a) İdeal Gaz Yasası
Bir gazın basıncı (PPP), hacmi (VVV), mol sayısı (nnn) ve sıcaklığı (TTT) arasındaki ilişkiyi ifade eder.
Formül:
P⋅V=n⋅R⋅TP \cdot V = n \cdot R \cdot TP⋅V=n⋅R⋅T
Açıklama:
PPP: Basınç (atm)
VVV: Hacim (L)
nnn: Gazın mol sayısı
RRR: Gaz sabiti (0.082 L·atm/(mol·K))
TTT: Sıcaklık (Kelvin)
5. Stokiyometri
Stokiyometri, kimyasal reaksiyonlardaki maddelerin miktarlarını belirlemede kullanılır.
a) Reaksiyon Denklemine Göre Hesaplama
Bir reaksiyonda verilen veya oluşan maddelerin mol, kütle veya hacim gibi miktarlarını hesaplamak için kullanılır.
Genel Yol Haritası:
Kimyasal denklemi denkleştir.
Verilen maddeyi mol cinsine çevir.
Mol oranlarını kullanarak diğer maddeyi hesapla.
Sonucu istenen birime çevir.
6. Çözünürlük ve Çözelti Dengeleri
Çözünürlük, bir maddenin bir çözücü içinde çözünme kapasitesini ifade eder. Çözeltinin türü, doygunluk durumuna göre belirlenir.
a) Kütle Yüzdesi (%\%%)
Bir çözeltideki çözünen maddenin, çözeltinin toplam kütlesine oranını ifade eder.
Formül:
%=C¸o¨zu¨nenin Ku¨tlesi (g)C¸o¨zelti Ku¨tlesi (g)×100\% = \frac{\text{Çözünenin Kütlesi (g)}}{\text{Çözelti Kütlesi (g)}} \times 100%=C¸o¨zelti Ku¨tlesi (g)C¸o¨zu¨nenin Ku¨tlesi (g)×100
7. Enerji ve Termokimya
Kimyasal reaksiyonlarda enerji alışverişi önemlidir. Bu konu, reaksiyonların endotermik (ısı alır) ya da ekzotermik (ısı verir) olduğunu anlamaya yardımcı olur.
a) Reaksiyon Entalpisi (ΔH\Delta HΔH)
Kimyasal reaksiyonlarda enerji değişimini ifade eder.
ΔH>0\Delta H > 0ΔH>0: Endotermik (ısı alınır).
ΔH<0\Delta H < 0ΔH<0: Ekzotermik (ısı verilir).
b) Hesaplama Formülü
q=m⋅c⋅ΔTq = m \cdot c \cdot \Delta Tq=m⋅c⋅ΔT
Açıklama:
qqq: Isı enerjisi (joule)
mmm: Maddenin kütlesi (g)
ccc: Özgül ısı kapasitesi (J/g·°C)
ΔT\Delta TΔT: Sıcaklık değişimi (Tson−TilkT_{\text{son}} - T_{\text{ilk}}Tson−Tilk)
8. Asit-Baz Dengesi ve pH
Asitler ve bazlar, kimyada önemli bir yere sahiptir. pH ve pOH, bir çözeltinin asidik ya da bazik olduğunu anlamamıza yardımcı olur.
a) pH ve pOH Formülleri
pH=−log[H+]pH = -\log[H^+]pH=−log[H+] pOH=−log[OH−]pOH = -\log[OH^-]pOH=−log[OH−] pH+pOH=14pH + pOH = 14pH+pOH=14
b) Asit-Baz Titrasyonu
Bir asidin veya bazın derişimini belirlemek için kullanılır.
Formül:
n1⋅V1=n2⋅V2n_1 \cdot V_1 = n_2 \cdot V_2n1⋅V1=n2⋅V2
n1n_1n1: Asidin mol sayısı
V1V_1V1: Asidin hacmi (L)
n2n_2n2: Bazın mol sayısı
V2V_2V2: Bazın hacmi (L)
9. Elektrokimya
Kimyasal reaksiyonların elektrik enerjisi üretimi veya tüketimi ile ilişkili olduğu konudur.
a) Faraday Kanunları
Bir elektroliz hücresinde geçen elektrik miktarı ile oluşan madde miktarı arasındaki ilişkiyi ifade eder.
Formül:
m=I⋅t⋅Mn⋅Fm = \frac{I \cdot t \cdot M}{n \cdot F}m=n⋅FI⋅t⋅M
Açıklama:
mmm: Çöken veya oluşan madde kütlesi (gram)
III: Akım şiddeti (ampere)
ttt: Geçen süre (saniye)
MMM: Maddenin molar kütlesi
nnn: Elektron sayısı
FFF: Faraday sabiti (96500 C/mol)
10. Karbon Kimyası (Organik Kimya)
Organik kimya, karbon bileşiklerinin kimyasını inceler. Lise seviyesinde bazı temel fonksiyonel gruplar ve formüller şunlardır:
a) Alkanlar, Alkenler, Alkinler
Alkanlar: CnH2n+2C_nH_{2n+2}CnH2n+2 (Doymuş hidrokarbonlar)
Örnek: Metan (CH4CH_4CH4), Etan (C2H6C_2H_6C2H6)
Alkenler: CnH2nC_nH_{2n}CnH2n (Doymamış, çift bağ içerir)
Örnek: Eten (C2H4C_2H_4C2H4)
Alkinler: CnH2n−2C_nH_{2n-2}CnH2n−2 (Üçlü bağ içerir)
Örnek: Etilen (C2H2C_2H_2C2H2)
b) Alkol ve Karboksilik Asitler
Alkol: R−OHR-OHR−OH (Hidroksil grubu içerir)
Örnek: Etanol (C2H5OHC_2H_5OHC2H5OH)
Karboksilik Asit: R−COOHR-COOHR−COOH
11. Hal Değişimleri ve Madde Özellikleri
Maddelerin fiziksel halleri (katı, sıvı, gaz) arasında geçiş yaparken enerji alışverişi olur. Bu süreçleri anlamak için aşağıdaki formüller kullanılır.
a) Hal Değişim Isısı
Bir maddenin hal değiştirmesi sırasında kullanılan ya da açığa çıkan ısı, aşağıdaki formülle hesaplanır:
q=m⋅Lq = m \cdot Lq=m⋅L
Açıklama:
qqq: Hal değişimi sırasında alınan/verilen ısı (Joule)
mmm: Maddenin kütlesi (gram)
LLL: Hal değişim ısısı (J/g)
Erime Isısı (LerimeL_{\text{erime}}Lerime)
Buharlaşma Isısı (Lbuharlas¸maL_{\text{buharlaşma}}Lbuharlas¸ma)
b) Boyle Yasası (Basınç-Hacim İlişkisi)
Sabit sıcaklıkta bir gazın basıncı (PPP) ile hacmi (VVV) ters orantılıdır:
P1⋅V1=P2⋅V2P_1 \cdot V_1 = P_2 \cdot V_2P1⋅V1=P2⋅V2
Açıklama:
P1,P2P_1, P_2P1,P2: Gazın başlangıç ve son basıncı (atm)
V1,V2V_1, V_2V1,V2: Gazın başlangıç ve son hacmi (L)
12. Atom ve Periyodik Sistem
Atomun yapısı ve periyodik tabloda elementlerin özellikleri kimyanın temelini oluşturur.
a) Atom Kütlesi ve İzotoplar
Bir elementin atom kütlesi, izotoplarının kütlelerinin yüzdesel ortalaması ile hesaplanır.
Formül:
Ortalama Atom Ku¨tlesi=∑(I˙zotop Ku¨tlesi⋅Dog˘al Bolluk)\text{Ortalama Atom Kütlesi} = \sum (\text{İzotop Kütlesi} \cdot \text{Doğal Bolluk})Ortalama Atom Ku¨tlesi=∑(I˙zotop Ku¨tlesi⋅Dog˘al Bolluk)
b) Elektron Dizilimi
Elektronlar, atomun enerji seviyelerinde (kabuklarda) ve orbitallerinde bulunur.
Elektron dizilimi: 1s2 2s2 2p6 3s11s^2 \, 2s^2 \, 2p^6 \, 3s^11s22s22p63s1 (Sodyum için)
Soygaz düzeniyle gösterim: [Ne] 3s1[Ne] \, 3s^1[Ne]3s1
13. Çökelme Reaksiyonları ve Ksp (Çözünürlük Çarpımı)
Çökelme reaksiyonları, çözeltide az çözünen bir maddenin katı (çökelti) olarak ayrılmasıdır. Çözünürlük çarpımı (KspK_{sp}Ksp) çözeltideki iyonların denge derişimlerini ifade eder.
a) Çözünürlük Çarpımı (KspK_{sp}Ksp)
Bir bileşiğin çözünürlüğü, denge sabiti (KspK_{sp}Ksp) ile belirlenir.
Formül:
Ksp=[A+]m⋅[B−]nK_{sp} = [A^+]^m \cdot [B^-]^nKsp=[A+]m⋅[B−]n
14. Organik Kimyada Reaksiyon Türleri
Organik kimya reaksiyonları maddelerin yapısını değiştirmek için uygulanır.
a) Yanma Reaksiyonu
Hidrokarbonların oksijenle yanarak CO2CO_2CO2 ve H2OH_2OH2O oluşturmasıdır.
Örnek:
C3H8+5O2→3CO2+4H2OC_3H_8 + 5O_2 \rightarrow 3CO_2 + 4H_2OC3H8+5O2→3CO2+4H2O
b) Esterleşme Reaksiyonu
Bir karboksilik asit ile bir alkolün tepkimesi sonucunda ester ve su oluşur.
Genel Formül:
R−COOH+R′−OH→R−COO−R′+H2OR-COOH + R'-OH \rightarrow R-COO-R' + H_2OR−COOH+R′−OH→R−COO−R′+H2O
15. Katılar ve Kristal Yapılar
Katıların yapısını anlamak için kullanılan kavramlardır.
a) Yoğunluk Hesabı
Katı maddelerin yoğunluğu şu formülle hesaplanır:
Yog˘unluk(ρ)=Ku¨tle (m)Hacim (V)\text{Yoğunluk} (\rho) = \frac{\text{Kütle (m)}}{\text{Hacim (V)}}Yog˘unluk(ρ)=Hacim (V)Ku¨tle (m)
b) Kristal Sistemler
Katı maddeler belirli geometrik düzenlere sahiptir:
Kübik
Hekzagonal
Monoklinik
16. Hibritleşme ve Molekül Geometrisi
Moleküllerin şekli, merkez atomun hibritleşmesiyle belirlenir.
a) Hibritleşme Türleri
sp: Doğrusal yapı (180∘180^\circ180∘)
sp²: Düzlem üçgen (120∘120^\circ120∘)
sp³: Tetrahedral (109.5∘109.5^\circ109.5∘)
b) Molekül Geometrisi
Elektron çiftleri ve bağların düzeni molekül geometrisini belirler.
Örnek:
H₂O: Eğik yapı (104.5∘104.5^\circ104.5∘)
CO₂: Doğrusal yapı (180∘180^\circ180∘)
17. Gazların Karışımı ve Dalton Yasası
Bir gaz karışımındaki toplam basınç, karışımdaki gazların kısmi basınçlarının toplamına eşittir.
a) Dalton'un Kısmi Basınçlar Yasası
Ptoplam=P1+P2+P3+…P_{\text{toplam}} = P_1 + P_2 + P_3 + \dotsPtoplam=P1+P2+P3+…
Açıklama:
PtoplamP_{\text{toplam}}Ptoplam: Gaz karışımının toplam basıncı
P1,P2,P3P_1, P_2, P_3P1,P2,P3: Karışımdaki gazların kısmi basınçları
18. Reaksiyon Hızı ve Hız Denklemi
Reaksiyonun hızı, reaktanların derişimine bağlıdır.
a) Hız Denklemi
r=k⋅[A]m⋅[B]nr = k \cdot [A]^m \cdot [B]^nr=k⋅[A]m⋅[B]n
Açıklama:
rrr: Reaksiyon hızı
kkk: Hız sabiti
[A],[B][A], [B][A],[B]: Reaktanların derişimi (mol/L)
m,nm, nm,n: Reaksiyonun derecesi
19. Kimyasal Denge ve Denge Sabiti (KcK_cKc)
Kimyasal denge, bir reaksiyonda ileri ve geri hızların eşitlendiği durumdur.
a) Denge Sabiti (KcK_cKc)
Kc=[C]c⋅[D]d[A]a⋅[B]bK_c = \frac{[C]^c \cdot [D]^d}{[A]^a \cdot [B]^b}Kc=[A]a⋅[B]b[C]c⋅[D]d
Açıklama:
[A],[B],[C],[D][A], [B], [C], [D][A],[B],[C],[D]: Reaksiyona giren ve çıkan maddelerin denge derişimleri (mol/L)
a,b,c,da, b, c, da,b,c,d: Denkleştirilmiş reaksiyondaki katsayılar
20. Elektrokimya ve Hücre Potansiyeli
Elektrokimyasal hücrelerdeki gerilim farkı hücre potansiyeli ile belirlenir.
a) Nernst Denklemi
E=E∘−0.059n⋅logQE = E^\circ - \frac{0.059}{n} \cdot \log QE=E∘−n0.059⋅logQ
Açıklama:
EEE: Hücrenin potansiyeli (V)
E∘E^\circE∘: Standart hücre potansiyeli (V)
nnn: Elektron sayısı
QQQ: Reaksiyon katsayısı
21. Redoks Reaksiyonları
Redoks reaksiyonlarında indirgenme ve yükseltgenme gerçekleşir.
a) Elektron Sayısı ve Yükseltgenme Basamağı
Elektron kazanan madde: İndirgenir (indirgen).
Elektron veren madde: Yükseltgenir (yükseltgen).
b) Standart Hücre Potansiyeli
Ehu¨cre∘=Ekatot∘−Eanot∘E^\circ_{\text{hücre}} = E^\circ_{\text{katot}} - E^\circ_{\text{anot}}Ehu¨cre∘=Ekatot∘−Eanot∘
22. Termokimya: Hess Yasası
Hess Yasası, bir reaksiyonun toplam entalpisi (ΔH\Delta HΔH), reaksiyonların adımlarının entalpilerinin toplamına eşittir.
a) Hess Yasası Formülü
ΔHtoplam=ΔH1+ΔH2+ΔH3+…\Delta H_{\text{toplam}} = \Delta H_1 + \Delta H_2 + \Delta H_3 + \dotsΔHtoplam=ΔH1+ΔH2+ΔH3+…
23. Asit-Baz Dengesi ve Ka, Kb Sabitleri
Asitlik (KaKaKa) ve bazlık (KbKbKb) sabitleri, bir asidin ya da bazın gücünü gösterir.
a) Ka ve Kb İlişkisi
Ka⋅Kb=KwKa \cdot Kb = KwKa⋅Kb=Kw Kw=1×10−14 (25°C’de)Kw = 1 \times 10^{-14} \, (\text{25°C'de})Kw=1×10−14(25°C’de)
b) pH ve pOH
pH+pOH=14pH + pOH = 14pH+pOH=14
24. Hidrostatik Basınç
Sıvıların derinliklere uyguladığı basınç şu şekilde hesaplanır:
P=h⋅ρ⋅gP = h \cdot \rho \cdot gP=h⋅ρ⋅g
Açıklama:
PPP: Hidrostatik basınç (Pa)
hhh: Sıvı yüksekliği (m)
ρ\rhoρ: Sıvının yoğunluğu (kg/m³)
ggg: Yerçekimi ivmesi (9.8 m/s29.8 \, \text{m/s}^29.8m/s2)
25. Maddenin Tanecikli Yapısı
a) Avogadro Yasası
Sabit sıcaklık ve basınçta, bir gazın hacmi, mol sayısı ile doğru orantılıdır.
V∝nya daV1n1=V2n2V \propto n \quad \text{ya da} \quad \frac{V_1}{n_1} = \frac{V_2}{n_2}V∝nya dan1V1=n2V2
b) Gazların Hacim Oranları
Vreaktif gazlar=Mol OranlarıV_{\text{reaktif gazlar}} = \text{Mol Oranları}Vreaktif gazlar=Mol Oranları
26. Bağ Enerjisi ve Bağ Kırılması
Kimyasal bağların kopması veya oluşması sırasında enerji alışverişi olur.
a) Reaksiyon Entalpisi (ΔHreaksiyon\Delta H_{\text{reaksiyon}}ΔHreaksiyon)
ΔHreaksiyon=Kırılan bag˘ların toplam enerjisi−Olus¸an bag˘ların toplam enerjisi\Delta H_{\text{reaksiyon}} = \text{Kırılan bağların toplam enerjisi} - \text{Oluşan bağların toplam enerjisi}ΔHreaksiyon=Kırılan bag˘ların toplam enerjisi−Olus¸an bag˘ların toplam enerjisi
27. Koligatif Özellikler
Bir çözeltiye çözünen bir maddenin varlığı, çözeltinin fiziksel özelliklerini değiştirir. Bu özelliklere koligatif özellikler denir.
a) Kaynama Noktası Yükselmesi
ΔTb=Kb⋅m⋅i\Delta T_b = K_b \cdot m \cdot iΔTb=Kb⋅m⋅i
ΔTb\Delta T_bΔTb: Kaynama noktası değişimi (°C)
KbK_bKb: Kaynama noktası yükselme sabiti (°C·kg/mol)
mmm: Molalite (mol/kg)
iii: Van 't Hoff faktörü
b) Donma Noktası Düşmesi
ΔTf=Kf⋅m⋅i\Delta T_f = K_f \cdot m \cdot iΔTf=Kf⋅m⋅i
Benzer şekilde donma noktasındaki değişim bu formülle hesaplanır.
28. Karışımların Yoğunluk Hesabı
Karışımların yoğunluğu şu şekilde hesaplanır:
Yog˘unluk (karıs¸ım)=Toplam Ku¨tleToplam Hacim\text{Yoğunluk (karışım)} = \frac{\text{Toplam Kütle}}{\text{Toplam Hacim}}Yog˘unluk (karıs¸ım)=Toplam HacimToplam Ku¨tle
29. Çözeltilerde Derişim Hesaplama
Derişim, çözücünün veya çözünenin miktarını ifade eder.
a) Molalite (mmm)
m=C¸o¨zu¨nenin mol sayısıC¸o¨zu¨cu¨nu¨n ku¨tlesi (kg)m = \frac{\text{Çözünenin mol sayısı}}{\text{Çözücünün kütlesi (kg)}}m=C¸o¨zu¨cu¨nu¨n ku¨tlesi (kg)C¸o¨zu¨nenin mol sayısı
b) Molarite (MMM)
M=C¸o¨zu¨nenin mol sayısıC¸o¨zeltinin hacmi (L)M = \frac{\text{Çözünenin mol sayısı}}{\text{Çözeltinin hacmi (L)}}M=C¸o¨zeltinin hacmi (L)C¸o¨zu¨nenin mol sayısı
c) Kütlece Yüzde (%\%%)
%=C¸o¨zu¨nenin ku¨tlesiC¸o¨zelti ku¨tlesi⋅100\% = \frac{\text{Çözünenin kütlesi}}{\text{Çözelti kütlesi}} \cdot 100%=C¸o¨zelti ku¨tlesiC¸o¨zu¨nenin ku¨tlesi⋅100
30. Sabit Oranlar Kanunu
Bir bileşikteki elementlerin kütleleri sabit bir oranda birleşir.
Formül:
Oran=Elementin ku¨tlesiBiles¸ig˘in toplam ku¨tlesi\text{Oran} = \frac{\text{Elementin kütlesi}}{\text{Bileşiğin toplam kütlesi}}Oran=Biles¸ig˘in toplam ku¨tlesiElementin ku¨tlesi
31. İdeal Gaz Yasasının Uygulamaları
a) Kısmi Basınç
Pkısmi=X⋅PtoplamP_{\text{kısmi}} = X \cdot P_{\text{toplam}}Pkısmi=X⋅Ptoplam
XXX: Gazın mol kesri
PtoplamP_{\text{toplam}}Ptoplam: Toplam basınç
b) Gazların Difüzyonu (Graham Yasası)
r1r2=M2M1\frac{r_1}{r_2} = \sqrt{\frac{M_2}{M_1}}r2r1=M1M2
r1,r2r_1, r_2r1,r2: Gazların difüzyon hızları
M1,M2M_1, M_2M1,M2: Gazların molar kütleleri
32. Çözünürlük Ürünü Sabiti (KspK_{sp}Ksp)
Bir çözelti içindeki az çözünen tuzlar için çözünürlük dengesi aşağıdaki gibi ifade edilir:
Ksp=[A+]m⋅[B−]nK_{sp} = [A^+]^m \cdot [B^-]^nKsp=[A+]m⋅[B−]n
33. Atomik Kütle ve Mol Hesapları
a) Atomik Kütle Birimi (u)
1 mol atomun kütlesi, elementin periyodik tablodaki atomik kütlesi ile aynıdır.
b) Mol Hesaplaması
Mol Sayısı=Ku¨tle (g)Molar Ku¨tle (g/mol)\text{Mol Sayısı} = \frac{\text{Kütle (g)}}{\text{Molar Kütle (g/mol)}}Mol Sayısı=Molar Ku¨tle (g/mol)Ku¨tle (g)
34. Reaksiyonun Verimi
Reaksiyon verimi, elde edilen ürün miktarının teorik olarak beklenen miktara oranıdır.
Verim (%)=Gerc¸ek VerimTeorik Verim⋅100\text{Verim (\%)} = \frac{\text{Gerçek Verim}}{\text{Teorik Verim}} \cdot 100Verim (%)=Teorik VerimGerc¸ek Verim⋅100
35. Aktivasyon Enerjisi (Arrhenius Denklemi)
Bir reaksiyonun hız sabiti, sıcaklığa ve aktivasyon enerjisine bağlıdır.
k=A⋅e−EaRTk = A \cdot e^{-\frac{E_a}{RT}}k=A⋅e−RTEa
kkk: Hız sabiti
AAA: Frekans faktörü
EaE_aEa: Aktivasyon enerjisi (kJ/mol)
RRR: Gaz sabiti (8.314 J/mol·K)
TTT: Mutlak sıcaklık (K)
36. Bağıl Atom Kütlesi ve Bileşik Kütleleri
a) Bağıl Atom Kütlesi (Ar)
Bir elementin atom kütlesinin, karbon-12 izotopunun 112\frac{1}{12}121 kütlesine oranıdır.
Örnek: Hidrojenin bağıl atom kütlesi: 1 u1 \, u1u, Oksijeninki: 16 u16 \, u16u.
b) Molekül Kütlesi
Bir bileşiğin molekül kütlesi, içindeki atomların bağıl atom kütlelerinin toplamıdır.
37. Çözelti Seyreltme Formülü
Bir çözeltinin derişimi seyreltilirken hacim ve molarite arasında şu ilişki kullanılır:
M1⋅V1=M2⋅V2M_1 \cdot V_1 = M_2 \cdot V_2M1⋅V1=M2⋅V2
Açıklama:
M1M_1M1: Başlangıç molaritesi
V1V_1V1: Başlangıç hacmi
M2M_2M2: Seyreltilmiş molarite
V2V_2V2: Seyreltilmiş hacim
38. Enerji Hesapları
a) Isı Kapasitesi ve Isı Hesabı
Bir cismin sıcaklığını değiştirmek için gereken ısı:
q=m⋅c⋅ΔTq = m \cdot c \cdot \Delta Tq=m⋅c⋅ΔT
Açıklama:
qqq: Alınan ya da verilen ısı (J)
mmm: Kütle (g)
ccc: Özgül ısı kapasitesi (J/g·°C)
ΔT\Delta TΔT: Sıcaklık değişimi (Tson−TilkT_{\text{son}} - T_{\text{ilk}}Tson−Tilk)
b) Faz Geçişi Isısı
Hal değişimi sırasında sıcaklık sabittir, ancak faz değişimi için enerji gerekir:
q=m⋅Lq = m \cdot Lq=m⋅L
( L \
): Hal değişim ısısı (J/g)
39. İdeal Gazların Enerji Hesaplamaları
a) İç Enerji Değişimi
Bir gazın iç enerjisindeki değişim:
ΔU=q+W\Delta U = q + WΔU=q+W
ΔU\Delta UΔU: İç enerji değişimi
qqq: Isı enerjisi
WWW: Yapılan iş (negatifse gaz iş yapar, pozitifse iş yapılır)
b) Gazların İş Yapması
Bir gazın hacim değişikliği sırasında yaptığı iş:
W=−P⋅ΔVW = -P \cdot \Delta VW=−P⋅ΔV
PPP: Basınç (atm)
ΔV\Delta VΔV: Hacim değişikliği (L)
40. Radyoaktivite ve Yarılanma Süresi
a) Yarılanma Süresi (t1/2t_{1/2}t1/2)
Bir radyoaktif maddenin yarısının bozunması için geçen süre:
N=N0⋅(12)t/t1/2N = N_0 \cdot \left(\frac{1}{2}\right)^{t / t_{1/2}}N=N0⋅(21)t/t1/2
Açıklama:
NNN: Kalan madde miktarı
N0N_0N0: Başlangıç madde miktarı
ttt: Geçen süre
t1/2t_{1/2}t1/2: Maddenin yarılanma süresi
41. Le Chatelier İlkesi (Dengeye Etki Eden Faktörler)
Kimyasal dengelerde sıcaklık, basınç ve derişim değişimleri dengenin yönünü belirler.
Formüller:
Basınç Artarsa: Denge, mol sayısı az olan tarafa kayar.
Sıcaklık Artarsa: Endotermik tarafa kayar.
Derişim Artarsa: Fazla olan maddeyi dengelemek için karşı yöne kayar.
42. Elektroliz ve Faraday Kanunları
a) Elektroliz Kanunu
Bir elektroliz sırasında oluşan madde miktarı:
m=I⋅t⋅Mn⋅Fm = \frac{I \cdot t \cdot M}{n \cdot F}m=n⋅FI⋅t⋅M
Açıklama:
mmm: Çöken madde kütlesi (g)
III: Akım şiddeti (A)
ttt: Geçen süre (s)
MMM: Maddenin molar kütlesi (g/mol)
nnn: Elektron sayısı
FFF: Faraday sabiti (96500 C/mol96500 \, \text{C/mol}96500C/mol)
43. Reaksiyon Mekanizmaları
Hız sabiti ve derecesi reaksiyonun mekanizmasını açıklar:
r=k⋅[A]m⋅[B]nr = k \cdot [A]^m \cdot [B]^nr=k⋅[A]m⋅[B]n
m+nm + nm+n: Reaksiyonun toplam derecesi.
44. Organik Kimya Reaksiyonları
a) Esterleşme Reaksiyonu
Bir karboksilik asit ile bir alkolün reaksiyonu:
R−COOH+R′−OH→R−COO−R′+H2OR-COOH + R'-OH \rightarrow R-COO-R' + H_2OR−COOH+R′−OH→R−COO−R′+H2O
b) Hidroliz Reaksiyonu
Bir ester veya amidin su ile ayrışması:
R−COO−R′+H2O→R−COOH+R′−OHR-COO-R' + H_2O \rightarrow R-COOH + R'-OHR−COO−R′+H2O→R−COOH+R′−OH
45. Titratlama Hesaplamaları
Bir asit ile bazın nötrleştiği titrasyonda:
n1⋅V1=n2⋅V2n_1 \cdot V_1 = n_2 \cdot V_2n1⋅V1=n2⋅V2
n1,n2n_1, n_2n1,n2: Asit ve bazın eşdeğer sayısı
V1,V2V_1, V_2V1,V2: Asit ve baz hacimleri